चिया कि कफी ?

 

चिया शब्दले तपाईँलाई कस्तो भाव उत्पन्न गराउँछ कुन्नि ? मलाई त चियामा धेरै स्मृतिहरु घोलिए जस्तो हुन्छ । अनि विविध स्मृतिका क्षणहरु याद गराउँछ । बेलाबेला सोचिल्याउँदा मलाई अचम्म लाग्छ । मानिसहरुले अनेकौँ झारपातहरु मध्येमा चियालाई चिया बनाउन र उमालेर पिउन कसरी सिकेका होलान् ! बयरका दानाजस्ता कफीका दानालाई धूलो पारेर पेय बनाउन कसरी कहिले सिके होलान् ? यसरी हेर्दा त मानव जुनी प्रयोगमै मात्र बितेको जस्तो लाग्ने नि ! एउटा सानो वस्तु भेट्नासाथ त्यसलाई ओल्टाई पल्टाई गरेर त्यसका विविध स्वरुप निर्माण गर्ने खुबी चाहिँ मान्नु पर्छ मान्छेको !

कफीको लत त पछि मात्र बसेको हो मलाई । चिया कि कफी भनेर कसैले सोधे भने कफी नै मेरा छनोटमा पर्छ । त्यसको वास्नाले नै मलाई त कता कता उडाइ लान्छ । ठूला क्याफेहरुमा पसेर कफीका विविध प्रजातिको मेन्यू दोहोर्याएर पढेपनि अन्तिममा क्यापुचिनो नै माग्ने हो । अनि बजारबाट कफीको जार ल्याएपछि बिर्को खोलेर त्यसको वास्ना लिन मलाई औधि मन पर्छ । कफीको वास्नाले मेरो मनलाई उडाइ लाने कुरा म गर्दै थिएँ नि ! मलाई कफीले सबैभन्दा पहिले त मोनाश युनिभर्सिटीको रिसर्च रुममै पुर्याइदिन्छ । किचेनमा पसेर आफ्नो ठूलो मगमा कफी बनाएर नबसुन्जेल त कम्प्यूटर खोल्न पनि मन नलाग्ने । सित्तैमा पाइने कफी अझ बंगाली र भारतीय साथीहरुले दुधैमा मात्र पकाएर खाने गर्थे । उता एउटी सिङ्गापुरकी साथी भनेँ कफीसँग डोनट नखाई नसक्ने । अनि यता शेयर्ड हाउसमा लीस नामकी साथी दिनमा दश कप सम्म कफी खाने । तर इन्डोनेशियन लीसको कफीमा दूध भने हुँदैनथ्यो है । युनिभर्सिटी र अन्य कार्यस्थलमा सित्तैमा कफी पाए पनि किन चित्त बुझ्थ्यो र ? फेरि छुट्टिको बेला त्यहाँ किचेनमा दूध हुँदैनथ्यो अनि अलि पर्तिर भेन्डिङ मेसिनमा खुत्रुक्क सिक्का छिराइदिएपछि स्टेरोफोमका कपमा आफैं तातो कफी झर्ने । क्या मज्जा ! कसरी नापेर ठिक्क मात्र तुर्क्याउन सकेको होला जस्तो लाग्ने नि । युनिभर्सिटीपछि मात्र कफीले मलाई अन्यत्र डोहोर्याउँछ । कफीको अरोमाले मलाई बैंकक अनि नयाँ दिल्लीका एयरपोर्ट लाउन्जको याद गराउँछ । जापान, थाइलैन्ड, साउथ अफ्रिका र अष्ट्रेलियाका यात्राहरुलाई मनको भित्री तहबाट उधिनेर सजीव तुल्याउँछ । 

कफी कल्चर हाम्रोतिर त भर्खरै पस्दैछ । कफी भनेपछि सबै एकै हो कि भनेजस्तो लाग्ने गर्थ्यो मलाई पनि तर होइन रहेछ । तपाईँ अमेरिकानो छान्ने कि, लाट्टे पो हो कि, क्यापुचिनो  हो कि अर्थात् लङ ब्ल्याकतिर पो लम्किने कि ? इन्सट्यान्ट कफीमा त स्वादै हुन्न भन्छन् मेरा साथीहरु । रोस्टेड बिनहरुलाई ताजै पिसेर बनाइएको कफी पो कफी भन्छन् उनीहरु ! हो पनि रहेछ । फेरि कफीका दानाका प्रजाति कति ! सय भन्दा बढि प्रजाति हुने रहेछन् । अनि गुगलमा कफी बारे यसो पढ्दा अर्को रोचक जानकारी पाएँ मैले । इन्डोनेशियामा उत्पादन हुने कोपि लुवाक कफीलाई सबैभन्दा अनौठो र महंगो कफी मानिँदो रहेछ । कारण के रहेछ भने पाकेका कफीका दानालाई एक किसिमको लोखर्के जस्तो जन्तुलाई खुवाइने रहेछ । अनि त्यो जन्तुको बिस्टामा निस्केका कफीका दाना धोइ पखाली गरेर बनाइएको कफीको स्वाद कहिनसक्नु राम्रो हुने कुरा चाखेकै पारखीले भने । ए उदेक ! मान्छेले बाँकी चाहिँ केही राखेन नि !

पहिले पहिले हटियाबाट बोरा बोरामा राखिएका चियापत्ती ल्याइन्थ्यो । उमालेर खाइन्थ्यो । उतिसारो चियाहरुको भेद थाहा थिएन । एउटा ठूलो डिपार्टमेन्ट स्टोरभित्र छिरेर चिया खण्डमा हेर्दा पो रिङ्गटा चल्ने रहेछ । कति थरी चिया । जति स्वाद र प्रजाति भए पनि दूधमा हाल्दा गाढा रंग आउने चिया खोज्दै लाँदा ‘इन्डियन चाय टी’ भेटेपछि मात्र ढुक्क भएको थियो मलाई एकपटक । अहिले त आसाम चियाको पारखी बनेकी छु । गत एक वर्षदेखि निरन्तर आसामे चियाको कोशेलीले थेगेको छ । माथि च्याङथापुको लेखबाट हिउँले खाएको चिया र सिल्भर टी भन्दै कहिलेकाहिँ लोकल नेपाली चिया पनि कोशेली स्वरुप फेला पर्छ ।

सडक किनारामा पाइने चिया जत्तिको गाढा र चखिलो चिया त रेस्टुरेन्टतिर पाएकी छैन मैले । अझ भन्ने हो त तराई भेगको चिया मीठो । लोकल भैंसीको दूधमा बनाइएको बाक्लो चिया पिउनुको आनन्दै अर्को । अझ माटोको कपमा हालेर दिएको चियाको त कुरै नगरौँ । हल्का माटोको सुगन्ध आउने चिया ! अहिले त त्यहि चियालाई कहिले बाँसको ढुङ्रामा पकाएर त कहिले तातो बालुवामा उमालेर पनि बनाउने चलन आएको छ । चियालाई हामी नेपाली, बंगलादेशी, भारतीय र पाकिस्तानीले जस्तो गाढा बनाएर त अरुले पिउँदैनन् होला जस्तो लाग्छ । एकताका अष्ट्रेलियामै रहेका बेला बर्मीज शरणार्थीहरुलाई पढाउन जाने गर्थें म । पहिलो दिनमै ती बर्मेली महिलाले दिएको चिया खानू कि फाल्नू जस्तो भयो मलाई । यति गुलियो र कडा थियो कि, के भन्नु र ! त्यस दिनदेखि उनीहरुकोमा चिया खान बन्द गरेँ मैले । त्यसै गरी भियतनामी साथीहरुले खुवाएको कालो कफीले पनि मलाई काबू पारेको छ । हुरुक्कै पार्ने तीतो !

आतिथ्यको सजिलो उपाय भएर होला चिया प्रचलित भएको । अल्छि लागे पनि चिया, फूर्सदमा पनि चिया, थकानमा पनि चिया । चियै चिया । एक पटक एकजना विदेशी साथीले भन्थ्यो, “मैले त नेपाल घुम्दा एक दिनमा पन्ध्र कप सम्म पनि चिया पिएँछु । दूध हालेको लटक्क परेको चिया धेर भएर मेरो त भोक निन्द्रै हरायो । टि टि टि – टु मच टि” भन्दै हाँस्थ्यो त्यो । उनीहरु आफैंले चिया बनाउँदा भने दूध, चिनी, चियापत्ती र चिया मसला हालेर भकभकी पकाएको देखिँन मैले । उनीहरु तातो पानी छुट्टै, चिनी छुट्टै र चियाका पोका छुट्टै राखेर आफ्ना खुशीले मिलाएर खान्छन् । यस्तो बाक्लो चिया खाने हाम्रो जीब्रालाई त्यस्तो किर्तने चियाको त स्वादै नहुने । बरु चिया कमानतिर एउटा ठूलो कित्लीमा पाकिरहने पातलो रातो चियाको स्वाद मीठो । बगानमा काम गर्ने कमानेहरु आफ्ना आफ्ना मग भर्छन् र चियालाई पानीका रुपमा सिरिप सिरिप पार्छन् । अनि फेरि कित्लीमा पानी थपिन्छ । एक छुस्को चियापत्ति पनि थपिन्छ । भूटानतिर पनि ठूला डबकामा भरी पातलो फिका चिया खाने चलन थियो क्यार । हाम्रो घरतिर बा आमा त्यसै गर्नुहुन्थ्यो । थोरैले उहाँहरुको धितै नमर्ने । 

पहिले पहिले हाते पत्ती भनेर खस्रो चिया पाइन्थ्यो । त्यसलाई फिका चिया खानमा प्रयोग हुन्थ्यो । अहिले ग्रीन टी प्रचलनमा छ । चियाको गुणवत्ताको कुरा गर्ने क्रममा एकजना सज्जनले नौलो कुरा सुनाएका छन् मलाई । उनी चाहिँ ग्रीन टी उमालेर बाँकी भएका छोक्रा जम्मा गर्ने रहेछन् । अनि ती ढाडिएका छोक्रालाई मसिना किचिरे आलुसँग मिसाएर भुटेर तरकारी पो खाने रहेछन् । त्यस्तो गर्न चाहिँ मलाई अहिलेसम्म जाँगर चलिहालेको छैन । तर चियाका छोक्रा भने हल्का चपाउन थालेकी छु म ।

अनि चिया कफी नै नखाने साथीहरु पनि भेटेकी छु मैले । कुनै हानी नोक्सानी गरिनहाल्ने चिया कफी किन नखाएका होलान् जस्तो लाग्छ मलाई । चियाकै कुरा गर्दा मलाई एकजना छट्टु साथीको याद आउँछ । क्याम्पस पढ्दा साथीहरुका समूहहरु हुन्थे । आफ्ना समूहका सदस्यहरुले एक एक दिन सबैलाई चिया खुवाउने पालो हुन्थ्यो । त्यो छट्टु साथी पनि समूहमा छिरेर दुई चार दिन चिया खान्थ्यो र उसको पालो आउने बेलामा अर्कै समूहतिर पसेर गफमा व्यस्त भएजस्तो गर्थ्यो । म आउँछु है भन्न पनि नछाड्ने तर पालो आएपछि अर्कातिर लाग्ने । क्याम्पस सकिएसँगै हराएको त्यो साथी फेला परेको छैन । कहिँ कतै चिया दाउ गरिरहेको होला त्यो मित्र ।

चिया कफीसँग गाँसिएका हजारौँ याद छन् । हरेक दिनका चियासँग नयाँ कुराहरु गाँसिइरहेका हुन्छन् । त्यसैले चियासँग हजारौँ यादहरु घोलेर पिइरहेकी हुन्छु म । तपाईं चाहिँ के रोज्नुहुन्छ — चिया कि कफी ?

(Published in a Nepali local daily Purbasandesh, Damak, Jhapa on 16 December 2022)

[ The pictures on this blog are posted here with permission from their owners or have been gathered from various sources on the Internet. If you are the copyright-holder to any of the photographs herein do not hesitate to contact me. They will be swiftly removed if desired so.]