काकातुवाको मलामी

 

     जूली काममा आइन । ऊ बिरामी परिरहने नै मान्छे हो । तर यसपाला भनेँ मलाई थाहा भएन ऊ नआउनुको कारण । सहकर्मीलाई सोधिरहनुभन्दा मैले आफैं उसलाई फोन गर्ने विचार गरेँ ! कामको समय सकिएपछि मैले उसलाई फोन गरेँ । हामीलाई लाग्न सक्छ, गोरा जाती त सबै आधुनिक होलान्, सबै पठीत होलान् अनि तिनलाई पैसाको कमी नहोला । तर जूली भनें मेरो बुझाइको अपबाद थिई । जूली आधुनिक समयकी पूरातन मान्छे । ऊ हाते फोन बोक्दिन । त्यसैले उसको ल्याण्डलाइनमा फोन गरेँ । फोन जूलीकी आमाले उठाइन् । ‘जूलीको वाली विरामी थियो । त्यो अहिले मर्यो । जूली दुःखी छे । त्यसैले नआएकी,’ आमाको उत्तर थियो ।

जूली आमासँग एक्लै बस्थी । साउथ मेलबर्नको एउटा सबर्बमा सानो यूनिटमा आमाछोरी बस्ने । जूलीले विवाह गरिन । पाँचजनासँग पालैपालो माया प्रिती बसे पनि विवाह नै गर्ने साइत कहिल्यै परेनछ । विवाह गर्ने मन नै नभएको त होइन उसलाई । सेतो गाउन लगाएर विवाहोत्सव गर्ने अनि ठूलो भोज लगाउने कल्पनाका कुरा ऊ मसँग गरिरहन्थी । बच्चाबच्ची पनि उसलाई प्यारा लाग्थे । अझ ऊ त धेरै छोराछोरी बनाउने इच्छा राख्थी । उसका गफका विषयहरुमा उसले पालेको काकातुवाको चर्चा भइ रहन्थ्यो । ‘मैले पच्चीस वर्षदेखि यो वाली नामक काकातुवा चरो पालिरहेकी छु । मलाई असाध्यै माया गर्छ यसले । यसको उमेर पुगिसकेको छ । बीस वर्ष आयू भएको चरो पच्चीस वर्ष बाँचिसक्यो’ भन्नेजस्ता कथन ऊ सुनाइरहन्थी । ‘मैले प्रेम गरेको सिंगो समय अवधिभन्दा बढि यो चरालाई मैले अकण्टक प्रेम गरेकी छु ।’ उसको अर्को दोहोर्याइरहने कथन थियो ।

हो, त्यहि चराले प्राण त्याग गरेकै कारणले जूली काममा नआएकी रहिछ । मैले जुलीकहाँ श्रद्धान्जली प्रकट गर्न जाने विचार गरेँ । अरु साथीहरुलाई सुनाए हाँस्लान् भन्ने पीरले आफैं मनमा गुनेँ र एक झुप्पो फूल लिएर जाने विचार गरेँ । कामबाट फर्किंदा उसको घर बाटोको कुइनेटोमै थियो । म पुग्दा आमा छोरी मरेको काकातुवालाई बाहिरपट्टि राखेर गमला खोस्रिरहेका रहेछन् । जूली सुकसुकाउँदै थिई ।

जूलीकी चौरासी वर्षे आमा आफूलाई बहादुर सावित गर्न खोज्छिन् । उनले आफैं भित्रबाट गमला बाहिर ल्याएको र त्यसमै वालीलाई दफन गर्ने कुरा सुनाइन् । जूली स्याँक स्याँक गरिरहेकी थिई । एउटा चराका लागि त्यस्तो तमासा मेरा लागि अचम्मकै कुरा थियो । तर त्यस्तो दु:खद घडीमा बोल्न नमिल्ने ! सानो पसनीले आमैले गमला खोस्रेर चिहान तयार गरिन् । अनि चरालाई भित्र राखियो । चराका खेलौना र बाँकी रहेको आहारा पनि त्यहिँ गाड्ने कि फालिदिने भन्ने विषयमा आमाछोरी बिचमा एकछिन् छलफल भयो । अन्तमा ती खेलौना नगाड्ने र चारो पनि फाल्ने निक्र्यौल निकालियो । चारो त गाड्ने कि भन्ने कुरा उठेको थियो तर त्यो ढाडिएर उम्रेला कि भन्ने कुरा आयो । अन्त्यमा दफनाइएको वालीलाई मट्टी दिने काम भयो । हामी सबै मिलेर जूलीको प्यारो वालीको परलोक यात्राको कामना गर्यौं।

घटनाको दुई दिनपछि जूलीमार्फत जूलीकी आमाले मलाई चिया खान आउने निम्तो पठाइछन् । विदाको दिन भएकोले म गएँ । यसपाला मैले चराको लागि खुराकी कोशेली लग्नु थिएन । नत्र भने म अलिकति चराका लागि कोशेली लगिदिने गर्थेँ । चराले के खान्छ भन्ने कुरा मलाई लगभग थाहा भैसकेको थियो । आमाछोरी बाहिर लनमा बसिरहेका थिए । गफका सिलसिला शुरु भए । आफूले जानेका, सुनेका, थाहा पाएका विषयमा मात्र गफ हुने रहेछ ।

त्यसमा पनि गफ मान्छेका विषयमा गएर टुंगिने रहेछ । त्यहाँ पनि त्यस्तै नै भयो । उनीहरुसँग किताबका कुरा गर्नु थिएन । नयाँ प्रविधि र टेक्नोलोजीलाई उनीहरु घृणा गर्थे । उनीहरुका घरमा पुराना खालका बिजुलीका चिम थिए । चीनबाट आयात गरिएका वस्तुहरुलाई आमा सख्त रुपमा घृणा गर्थिन् । ‘यी चिनीयाँहरुले हल्का रुपमा विष हाल्छन् । यो संसारै ध्वस्त पार्छन् ।’ उनको टिप्पणी थियो । बच्चाका खेलौनामा प्रयोग गरिएको कमसल कच्चा पदार्थका कारण शरीरमा नानीहरुलाई डाबर निस्केको समाचारको कटिङ देखाउँदै उनले आफ्नो भनाइलाई पुष्टि गरिन् । उनीसँग त्यस्ता धेरै उदाहरणहरु थिए । चाइनिज मान्छेले चलाएको रेस्टूरेन्टमै स्थानीय निकायले ताला लगाइदिएको अर्को खबर थियो ।

मान्छेको जात सस्तो मात्र खोज्छ तर त्यसको दूरगामी असर देख्दैन भन्थिन् उनी । उनको सबैभन्दा ठूलो गुनासो चाइनिजहरुले भकाभक अष्ट्रेलियामा साना व्यवसाय र घर जमीनहरु किनेर बिस्तारै कब्जा जमाएको कुरामा थियो । त्यो कुरा एक किसिमले वास्तविक पनि थियो । उहि अगाडि भनेजस्तै अन्तमा मानवीय स्वभावमा आएर कुरा ठोक्कियो । एउटी होङ भन्ने कामदारले जूलीलाई त्यहि चरासँग बिहे गर्नु नि तैंले त भनेकी रहिछ । अनि एउटी अर्कीले जूलीका दाँत नक्कली होलान् भनेकी रहिछ । वास्तवमा दाँत काण्डले त कार्य स्थलमा ठूलो झगडाको रुप लियो । बिचरी नीङले सामान्य सोचेर जूलीलाई सोधेकी रहिछ – तिम्रा दाँत असली हुन् कि नक्कली भनेर । तर त्यस कुराले जूलीलाई बूढी भन्न खोजेको र व्यक्तिगत रुपमा मानहानी गरेको जस्तो भएकोले अन्य स्थायीबासीहरु नीङमाथि खनिए । दिनको अन्त्यमा नीङलाई कडा वार्निङ दिइयो । आइन्दा कसैको व्यक्तिगत विषयमा टिप्पणी नगर्ने चेतावनी दिएपछि मात्र मुद्दा साम्य भयो । विषयवस्तु सकिँदै गएपछि त्यसदिन पनि व्यक्तिगत कुरा नै निस्के ।

विदेशीहरु अलि असभ्य हुने । जथाभावी थुक्ने, एउटै घरमा धेरैजना बस्ने, सस्तो मूल्यमा काम गरिदिएर स्थानीयको रोजगारी खोस्ने जस्ता कुराहरु पनि आमैले गर्न भ्याइन् । सानो किचेनमा डाइनिङ टेबल वरिपरि बसेर गफ चलिरहेका थिए । छेउमा भएको फ्रिजमा करिब तीन चार दर्जनजति फ्रिज म्याग्नेटहरु टाँसिएका थिए । वास्तवमा फ्रिजमा अर्को कुनै म्याग्नेट टाँस्ने ठाउँ नै थिएन । ती सबै म्याग्नेटहरु जूलीले विभिन्न ठाउँ घुम्न जाँदा एक एक गर्दै सम्झना स्वरुप जम्मा गरेकी रहिछ ।

    दुईजना आमाछोरी मात्र घरमा भएको र आफू नभएपछि भदाभदैले ती कुरा फालिदेलान् भन्ने पनि सानो पीर थिएन जूलीको । जूलीलाई मैले बिर्सेकै त होइन, तर उसका स्मृतिहरु तल्लो खातमा परेका रहेछन् । उसले मलाई दिन भनेर बनाएको एउटा फोटो एल्वम दिन पाएकै थिइन । फेरि ऊसँग बसेर धेरै कुरा गर्न बाँकी नै थियो तर अर्की एक साथीले जूली बितेको खबर पठाई । म सोच्दैछु ती बूढी आमै एक्लै होलिन् कि कतै वृद्धाश्रमतिर गइन् होला । वर्षौदेखि जूलीले पालेको चराले छाडेर गएजस्तै जूलीले पनि आमालाई छाडेर गइछ । आमा फिलिस एक्लै परिन् होला ।

(Published in a Nepali local daily Purbasandesh, Damak, Jhapa on 24 February 2023)

[ The pictures on this blog are posted here with permission from their owners or have been gathered from various sources on the Internet. If you are the copyright-holder to any of the photographs herein do not hesitate to contact me. They will be swiftly removed if desired so.]