कोरोनाको संघारमा भारत यात्रा

 

 

एक प्रसिद्ध अफ्रिकी दार्शनिक सेन्ट अगस्टिनले यो संसार एउटा पुस्तक हो र जो यात्रा गर्दैन, उसले यो पुस्तकको एक पन्ना मात्र पढ्छ भनेका छन् । अगस्टिनसँग सहमति जनाउँदै मलाई पनि विभिन्न ठाउँ घुमेर, ती ठाउँका मान्छेहरुको जीवन शैलीका अथवा त्यहाँका विशेषताहरुको बारेमा जानकारी लिएर बिताउन मन लाग्छ । यस्ता यात्राका क्रममा घट्ने घटनाहरु पनि कम रोमान्चकारी हुँदैनन् !

यस्तै यात्रा गर्ने क्रममा् २०७६ साल पुसमा म लगायत मेरा श्रीमान्, कान्छा दाजु र कान्छी भाउजूको समूह गठन भयो – गुवाहाटी भ्रमणका लागि । यो एउटा बिडम्बना नै हो – मैले थाइल्याण्ड, जापान, अष्ट्रेलिया  र साउथ अफ्रिकाजस्ता ठाउँको यात्रा गरिसक्ता पनि आफ्नो छिमेकी मुलुक भारतको यात्रा गर्ने साइत जुरेको थिएन । किनमेलका लागि जोगबनी, पानीटङ्की अथवा सिलिगुडी जानु अर्कै कुरा हो ।

आफूले भारतको यात्रा नगरेको भए पनि मैले अरुअरुका भारत यात्राबारे प्रशस्त किस्सा  सुनेकी थिएँ । हाम्रा बुवा भन्ने गर्नुहुन्थ्यो – कसरी एकपटक उहाँ कुनै रेल स्टेशनमा केही खानेकुरा किन्न ओर्लिएर फेरि रेलमा चढ्दा आफ्नो सामान गायब भएथ्यो र रेल चलेपछि पर कतै कुनै व्यक्ति आफ्नै झोला बोकेर लुरुलुरु हिँडीरहेको थियो । अर्को किस्सामा नेपालको सिमाना कटेर भारत छिरेपछि त्यहाँका ठगले आफूसँग भएका सम्पूर्ण रुपैँया, पैसा, लुगा, कपडा, यहाँसम्म कि लगाएका लुगासमेत लुटी एउटा कट्टुका भरमा ज्यान जोगाउँदै नेपाल छिरेको कुनै पात्र हुन्थ्यो । मानिसहरु पाकेटमारको चपेटामा परेका निकै रमाइला कथा पनि मैँले सुनेकी थिएँ । भारतका रेल स्टेशनमा पाइने माटोको कपको चिया, रेलमै बेच्न ल्याउने अनेक खानेकुरा, मान्छेको घच्चाघच्चीजस्ता कुराको प्रत्यक्ष अनुभूति जीवनको मध्यभागसम्म आइपुग्दा पनि मैँले गर्न सकेकी थिइँन । त्यसैले यसपालीको गुवाहाटी यात्रालाई लिएर म निकै उत्साही थिएँ ।

काँकडभिट्टासम्मको यात्रा सामान्यै थियो । नयाँ केही थिएन । गएकै ठाउँ, नेपाली नै मान्छे, नेपाली नै भाषा । भारु पैसा साटिदिनेको उही भीड । जब हामी पानीटङ्कीबाट सिलिगुडी जाने बसमा चढ्यौँ, अनि मात्र मलाई घुम्न हिँडिएको हो कि जस्तो हुन थाल्यो ।

हामीसँग जम्मा पाँच दिनको समय थियो । हामीले पुस २६ गते बिहान करिब आठ बजेतिर दमक छोड्यौँ । हाम्रो रेलको समय जलपाइगुडीबाट साँझको छ बजेको थियो । बीचको समयमा हामीले सिलिगुडीमा घरजाम गरेर बसेको रामु भाइको घर हेर्ने र उसकै घरमा बिहानको खाना खाने कुरा मिलाएका थियौँ । रामुले हामीलाई दार्जिलिङ्ग मोडमा ओर्लिएर सालबाडी जाने भन्नू, अटोले पुर्याइदिन्छ भनेको थियो । त्यहाँ अटोलाई “अटो” र सिटीलाई “टोटो” भन्दा रहेछन् । ढुकुरीया भन्ने ठाउँमा रामुको घर रहेछ । दिउँसो तीन बजेतिर हामी ढुकुरीयाबाट जलपाइगुडीको बाटो लाग्यौँ । अबको यात्राचाहिँ निकै रोमान्चक हुने अनुमान म मनभित्रभित्रै लगाउँदै थिएँ । करीब एक घन्टामा हामी आफ्नो गन्तव्यमा पुग्यौँ ।

आमामा ! रेल स्टेशनमा मान्छेको कुदाकुद सानु होइन ! जता हेर्यो उतै भीड ! पहिलो नम्बरमा हामीले आफ्नो प्लेटफर्म खोज्नुथियो । १०–१५ मीनेट यताउता कुदेपछि त्यो पनि भेटियो । मान्छेको गोलोमा कुनै पाकेटमारले स्वात्तै ब्याग काट्ने हो कि भनेर म निकै सतर्क थिएँ । प्लेटफर्ममा बसेर म बिलकूलै नौलो परिवेशलाई नियाल्दै थिएँ । कुनै रेल आएर रोकिनेबित्तिकै रोटी, तरकारीको बाल्टी बोकेर खनिएका व्यापारी, अण्डा–अण्डा, चिया–चिया, कफी– कफी, भेज बिरयानी, एग बिरयानी भन्दै कुदेका मान्छेलाई हेरेर हाम्रो समय कटनी भैरहेको थियो । ती चीजबीज किनेर खाने पनि उत्तिकै थिए ।

यस्तै रमिता हेर्दाहेर्दै हाम्रो रेल आइपुग्यो । टिकट हातमा छँदैछ, आफ्नो सिट सुरक्षित छ भनेर म ढुक्क थिएँ । तर मेरो सोचाई क्षणभरमै गलत साबित भयो । रेल रोकिन पाएको छैन, कुखुरीप्वाँख मान्छे अटेसमटेस गर्दै चढ्न थाले । जसोतसो हामी पनि त्यो मान्छेको सागरमा हेलियौँ । आफ्नो सिट भेटियोस्, अनि जानेको छ भन्दै अरुलाई पछ्याउँदै म अगाडि बढेँ । जब सिट भेटियो, त्यहाँ अर्कै दृष्य थियो । सिट नं. आफ्नो तर त्यहाँ त तलमाथि दुवै ठाउँमा टनाटन मान्छे थिए । कोही पनि आफू बसेको ठाउँ छोड्न तयार थिएन । “देखिए, ये सिट हमारे है, आप प्लिज हमेँ ये जगह दिजिए,” भन्दै हामीले कचकच गरेपछि बल्ल बल्ल केही मानिस छेउ लागे र केही “हम अगले स्टेशन पर उतर जाएङ्गे,” भन्दै त्यहीँ बसिरहे । हामी नि ठेलामठेल गर्दै उनीहरु उत्रिने प्रतिक्षामा किक्रिक्क परेर बस्यौँ ।

आफूले कल्पनामा समेत नचिताएको सास्ती खप्नुपर्दा मचाहिँ रिसले रन्थनिएकी थिएँ । तर मेरा सहयात्रीहरुलाई यस्तै हुन्छ भन्ने अनुभव भएर होला उहाँहरु शान्त देखिनुहुन्थ्यो । रेल चल्न थालेपछि पनि अनेक किसिमका सामान बेच्न आउनेहरुको अर्को कोलाहल शुरु भयो । खानेकुरा, लुगा, जुत्ता, ब्याग सब सामान त्यहाँ उपलब्ध थिए । समय बित्दै गएपछि मान्छे अलि ठेगान लाग्दै गए । टिकट जाँच्ने आयो, अनि त सब तितरबितर भए । त्यहाँ कतिपय सिट बेगरै यात्रा गरिरहेका रहेछन् । “वेटिङ्ग” को टिकट लिने, अनि कसैले टिकट क्यान्सिल गर्यो  भनेँ उसकै सिटमा बस्ने हिसाबले । टी.टी. ले त्यस्ता सबैलाई जेनरल क्लासको डिब्बातिर खेदाएपछि मात्र हामीले आफ्ना आफ्ना सिट पायौँ । त्यस्तो अनियन्त्रित भीड र लुछाचुँडीको अवस्था देख्ता त एकचोटि मलार्ई “यस्तो खालको रेल चढाइ मेरो जीवनको शुरु र अन्तिमको हो,” जस्तो लागेको थियो ।

रात छिप्पिदैँ जाँदा सुत्ने सुतेका छन्, गफ गर्ने गफ गर्दा छन्, खाने खाँदा छन् । त्यत्तिकैमा हाम्रोदेखि अलि पर्तिरको सिटमा खलबल सुनियो । के रहेछ भनेर बुझ्दा त एउटा वैदेशिक रोजगारमा गएको व्यक्ति घर फर्किएको रहेछ । उसले गोजिमा २५ हजार रुपैयाँ राखेको रहेछ, कसले हो त्यो उडाइदिएछ । पैसा गुमाउने केटो निहुरिएर रुँदै थियो, अरु सम्झाउँदै थिएँ । बिचराले कति दुःख गरेर त्यति जोगाएर ल्याएको हुँदो हो, त्यहि पनि कुन चोट्टाले हेर्दाहेर्दै खाइदियो । मैँले आफ्नो ब्याग छामछुम पारेँ । हामी सबै ठाउँको ठाउँ यस्तो घटेपछि अलि सतर्क भयौँ ।

रातको करीब दुई बजेतिर हामी गुवाहाटी रेल स्टेशनमा उत्रियौँ । स्टेशनबाट निस्किएर पल्टनबजार जानू, त्यहाँ जत्ति होटल पाइन्छन् भन्ने सूचना हामीले पाएका थियौँ । नभन्दै पल्टनबजार स्टेशनकै पल्लोपट्टि रहेछ । तर रातको दुई बजे के होटल खुल्ला हुन्थे ? एक दुई वटा खुल्ला देखिएकामा गयौँ तर चित्तबुझ्दा लागेनन् । राती त्यसरी हामी फनफनी घुमेको देखेर एउटा रिक्सावाला “हम होटल पहुँचा देङ्गे । बढिया है,” भन्दै हामी जता गयो, उतै लागिरह्यो । एउटा होटलको भिजिटिङ्ग कार्ड पनि देखायो । त्यसले अति नै गरेपछि,“हेरिहालौँ न त यसको होटल,” भनेर हामी त्योसँग जाने भयौँ । अर्को रिक्सावालालाई नि उसैले बोलायो । अँध्यारोमा कता कता लगे केही पत्ता पाइएन । धेरैबेर यता र उताको बाटोमा घुमाएर त्यो रिक्सावालाले भनेको होटलसम्म त पुर्याए तर त्यहाँ कोठा खालि थिएनन् । “अरु होटल खोज्छु,” भन्दैथियो ऊ ! तर हामीलाई त्यसको भर लागेन । “ अब् छोड् दो । हमे नहिँ चाहिए तुम्हारा होटल । जहाँसे लाए हो, वहीँ छोड् दो, बस्,” भन्दै हामी मुखामुख गरेर फेरि तिनै रिक्सामा चढ्यौँ ।

पल्टनबजार आइपुग्दा झिसमिसे हुन थालेको थियो र होटलहरु पनि फाट्टफुट्ट खुल्न थालेका थिए । दुई चार वटा होटल चहारेपछि हामीले आफूहरुलाई सुहाउने होटल गितान्जली छान्यौँ । दिनको १२००/ भारु तिर्नुपर्ने थियो, एउटा कोठाको । मौका पाउँदा भारतीयले नेपालीलाई नठगेको कहाँ छ र ? यत्रो होटलमा त त्यस्तो हुँदैन होला भनेको, के को नहुनु ? हाम्रो बाथरुममा तातो पानी झर्दै झरेन, दाजु भाउजुको कोठामा टी.भी. चल्दै चलेन । बिडम्बना कस्तो भने –मलाई नुहाउन तातो पानी चाहिने, दाजुलाई कोठामा टी.भी. नभै नहुने । आफ्नो समस्या होटलवालालाई भन्यौँ तर कुनै सुनुवाइ भएन !

गुवाहाटीमा घुम्ने मुख्य मुख्य ठाउँ प्रायः सबैजसो घुमियो । हामीले कामाक्षा मन्दिरमा दिनभरी लाइनमा बसेर मात्र बल्ल देवीको दर्शन गर्न पाइने कुरा सुनेका थियौँ । तर हामी गएको दिन त्यतिसारो भीड नभएकाले चार/पाँच घण्टा लाइन लागेपछि मन्दिरभित्र पस्न पायौँ । अध्याँरो थियो, देवी कता विराजमान् थिइन् राम्ररी देख्न पाइएन । पुजारीले यसो पानीमा हात चोब्न लगाए, त्यतिभएपछि सकियो कामाक्षा माताको दर्शन । अरु धार्मिक स्थल भनेका तिरुपति बालाजीको मन्दिर, वशिष्ठ गुफा, नौग्रह मन्दिर थिए । हामीले फेरीमा चढेर ब्रम्हपुत्र नदिपारी अवस्थित उमानन्द मन्दिरको दर्शन गर्न पनि भ्यायौँ । त्यसबाहेक चिडीयाखाना र नेहरु पार्क घुम्यौँ । स्थानीय फ्यान्सीबजार गएर केही किनमेल गर्यौं।  “बिहु” (माघे संक्रान्ती) को चहलपहल देख्यौँ ।

मलाई अलि अचम्म लागेको कुरा भने त्यहाँका स्थानीय मान्छेहरु त्यहाँका आधिकारीक भाषा आसामी र अंग्रेजी भएता पनि अंग्रेजी भनेँ फिटिक्कै बुझ्दा रहेनछन् । हिन्दीमा भन्दा अंग्रेजीमै बोल्न सहज हुन्छ भनेर यसो अंग्रेजीमा केही सोध्यो, वाल्ल परेर हेरिरहन्थे । उनीहरु आफू आफूमा आसामी भाषा नै बोलेको सुनियो भने हामीजस्ता बाहिरीया मान्छेसँग हिन्दीमा । शायद शिक्षित वर्ग अंग्रेजीमा कामकारवाही गर्दो हो ।

हामीले हिंडडुल गर्ने क्रममा नेपाली भाषी मानिस पनि बग्रेल्ती भेट्यौँ । पल्टनबजार बीचमा एउटा नेपाली मन्दिर नै रहेछ । पछि थाहा भयो– त्यो मन्दिरमा भारु ५००/ तिरेपछि एउटा कोठा पाईदो रहेछ, शुरुमा कसैले हामीलाई यो कुरा सुनाएन ।

समग्रमा गुवाहाटीको यो छोटो यात्रा धेरै रमाइला र थोरै नरमाइला अनुभवको संगालो बन्न पुग्यो । यो यात्रा कोरोना कालअघिको अन्तिम यात्रा भएर पनि मेरालागि निकै महत्वपूर्ण रह्यो । अहिले संझिदा लाग्छ– थोरै समयकै लागि भएपनि धन्न गइएछ । अब त खोई यस्तो निस्फिक्री यात्रा गर्न पाइने दिन कहिले आउने हो ?

समय मिलेसम्म गरिएका छोटा छोटा यात्राहरुसँगै जीवनरुपी पुस्तकका पन्नाहरु पढिँदै गईदोरहेछ– सेन्ट अगास्टिनले भनेजस्तै गरी । त्यसैले होला, पश्चिमाहरु घुम्न हिँड्न भनेपछि अपहत्ते गर्छन् । त्यस्ता मुलुकका प्राय: केटाकेटी १२ कक्षा पढिसकेपछि एक वर्षको विश्राम लिन्छन् र त्यो समय आफ्नो गच्छेअनुसार संसारका विभिन्न मुलुक घुम्छन् । त्यसपछि मात्र जीवनको अर्को चरण शुरु गर्छन् । उनीहरु सबैको सपना भनेको जीवनमा एकपटक विश्वभ्रमण गर्नु रहेको हुन्छ । शायद यसो गरेपछि जीवन–पुस्तक पढ्ने काम सकिन्छ होला ।

[ The pictures on this blog are posted here with permission from their owners or have been gathered from various sources on the Internet. If you are the copyright-holder to any of the photographs herein do not hesitate to contact me. They will be swiftly removed if desired so.]