लाङ्रीले दालै पातलो बनाएछ !

 

 

         

    यात्रालाई जीवनको पर्याय ठान्दा हुन्छ जस्तो लाग्यो मलाई । यात्रा जीवनजस्तै कष्टकर पनि हुनसक्छ, उमंगले भरिएको पनि हुनसक्छ, अल्छिलाग्दो वा विरक्तीलाग्दो पनि हुनसक्छ । जीवनसँग अन्य वाह्य तत्वहरु जस्तै– इच्छा, अपेक्षा जोडिँदा भारि थपिएजस्तै रहेछ यात्रा पनि । अलिकति लुगाफाटा च्यापेर कुनै ठूलो अपेक्षा नलिई हिँड्नुमा यात्राको मजा अर्कै रहने रहेछ । मैले अघिल्ला लेखन अंशमा उल्लेख गरेकै असम यात्राको एक अर्कै पाटो हो यो । मलाई त ‘थ्री मेन इन अ बोट’ उपन्यासमा तीनजना मित्रहरुले गरेको जलविहार र उल्काहरुको याद आइरह्यो । १८८९ मा नै जेरोम के. जेरोमले लेखेको सो उपन्यासमा काम गर्दा गर्दा हल्लुण भएका तीन मित्रहरु यात्रामा निस्केका छन् र उनीहरुले गरेका उल्काले पुस्तक भरिएको छ । हाम्रो यात्रा उद्देश्यपरक भए पनि कम्ति उल्काले भरिएको थिएन ।

दालै पातलो

          हामीले रेल त करिब एक बजे दिउँसोको समात्नुपर्ने थियो । तर केहि टोली सदस्य काकरभिट्टामा र केहि दमकमा भएकाले यात्रा छिट्टै शुरु भयो । आखिरमा न्यू जलपाइगुडी पुग्दा बिहानको दश पनि बजेको थिएन । टोली संख्या दश, झोला पोका संख्या करिब चालिस । सबैभन्दा डरलाग्दो त टोली प्रमुखका दुईवटा सुटकेश र एउटा ब्याग । ती सुटकेश र ब्यागभरी अन्य पदार्थ केहि नभई पुस्तकहरु मात्र थिए । उचालिनसक्नुका भारी । धन्न सेवानिवृत ब्रिटिश भर्तिवाला कवि ब्रायन हितान र मेरा पति खगेन्द्र हुनुहुन्थ्यो ती भारी जिम्मा लिने । स्टेशनमा खत्रक्कै तीन घन्टा रुँगाई भयो रेलको ।

          त्यसबीचमा चिया दुई तीन राउण्ड चल्यो । शंकास्पद व्यक्तिहरुलाई कसरी आफ्ना सामान छेउमा पर्न नदिने र स्टेशनमा दलाली गरेर कसरी सामान किन्ने विषयमा बहश, छलफल र डेमो नै भयो । डा. कुमार सरले सातसय भनिएको स्वीस नाइफ रु. सयमै खरिद गरेर देखाइदिनुभयो तर त्यसको टिकाउपन बारे चाहिँ कसैले यसै भन्न सक्ने स्थिति रहेन । त्यतिबेलै त्यो नाइफको एउटा टुप्पो बाङ्गिसकेको थियो । कसोकसो रेल त चढियो तर सिटहरु छरपस्ट थिए । सामान थन्क्याएपछि अलिअलि गर्दै अरुका ठाउँ मिच्दै हामी एकै ठाउँमा आइपुग्यौँ । खाना सहितको रिजर्वेशन भएकोले खाना आई नै हाल्यो । खानाको प्याकेट खोल्ने ढंग नपुगेर केहि सदस्यको दाल पोखिएर बिजोग भयो । अझ टोली नेताको त घुँडामुनिको भाग पहेँलै भयो । ढंग नपुगेको कुरा त कसरी भन्ने ? टोलीले निस्कर्ष निकाल्यो–आज लाङ्रीले दालमा पानी धेरै जखेछ । त्यसै निहुँमा अन्य धेरै कुराहरु निस्के ।

          जाँदा त हामी सबैका टिकट सिलिगुडीका आफन्ती मुक्ति बराल दाजुले गरिदिनुभएकोले हामी ढुक्क थियौँ । आउँदा पनि असमी बन्धूहरुले टिकट गरिदिनुभएको थियो । कसैले पनि गहिरोगरि टिकट हेरिएनछ । हामी गुवाहाटीबाट रेल चढ्नासाथ सबैलाई चिया कफी दियो । हामीलाई त दिएन । निकैबेर सम्म पनि हामीलाई नदिएपछि लाङ्रीलाई सोध्नै पर्ने भयो । अनि पो थाहा पाइयो त त्यो त खाना समावेश नगरिएको टिकट रहेछ । त्यसपछि लाङ्री फकाएर भए पनि हामीले किनेर खायौँ । यो टिकट हेर्न नजानेको कुरा चाहिँ गोप्य हो है । कसैले कसैलाई नभन्ने शर्त छ हाम्रो ।

सित्तैमा बस यात्रा

          “म सित्तैको बसमा चढाउने व्यवस्था गर्छु है त!” भनेर डा. खगेन अघि लाग्नुभयो । गुवाहाटी पल्टन बजारको नेपाली मन्दिर अगाडिबाट लाग्ने बसमा उहाँले चढाइदिनुभयो । हो रहेछ, महिलाहरु जतिलाई त असममा सरकारी बसमा फ्रि पो रहेछ । हामी नौ जना बस चढ्दा चार महिलाको त भाडै लिएन । त्यो अचम्म कुराको धङ्धङे नसकिँदै अर्को कुरा सुनियो– १२ कक्षा पास गर्ने केटीहरुले सित्तैमा स्कुटी पाउने रहेछन् । उता दिल्लीमा केजरीवाल सरकारले शुरु गरेका जनप्रिय कुराले अन्य भारतीय राज्यहरुमा जनदबाव बढ्दै गएपछि असममा पनि शुरु भएका रहेछन् यी महिलामैत्री कार्यक्रमहरु ।

          अर्को दिन हामी ब्रम्हपुत्रका बीचमा ठूलो चट्टानी टापूमा उभिएको उमानन्द मन्दिर जाने क्रममा थियौँ । त्यस टापूमा पुग्न जहाज चढ्नुपर्ने । जहाजमा पनि महिलालाई निःशूल्क होला नि त भनेको त होइन पो रहेछ । भू–मार्गमा मात्र निःशूल्क

रहेछ । हवाइ मार्ग र जलमार्गमा त खुत्रुक्क तिर्नुपर्ने रहेछ ।

 मधूर त्रास

          पारीपट्टि उमानन्द मन्दिर जाने जहाज हामी पुग्नुभन्दा एकैछिन् अघि मात्र छुटेको रहेछ । एक घन्टा हामीले त्यहिँ पर्खनुपर्ने भयो । बिस्तारै बिस्तारै भीड बढ्दै थियो । अर्को चहटको जहाजमा जान टिकट काट्ने मान्छेहरु आतुर थिए । साँगुरो यात्रु कक्ष भरियो । अनि टोली सदस्यहरु तिर्खाए । हामीमध्ये एक सदस्य पानी किन्न थोरै टाढा जानुभयो र दुई बोटल पानी लिएर फर्किनुभयो । उहाँसँग छुट्टा नभएपछि पसलेले पानी बाँकी दिएको रहेछ । धार्मिक ठाउँमा पैसा नदिई मान्छे नजाने भएकाले बाँकी पनि नमागी दिने रहेछन् त्यहाँ त । पछि फर्केर आउँदा पैसा तिरेपछि मात्र अघि बढियो ।

          धर्मकर्म गर्न मन्दिर आउनेले तलमाथि गर्दैनन् भन्ने कुरा तिरुपति वालाजी मन्दिरमा पनि देखियो । त्यहाँ त अझ मन्दिर प्रवेश अगाडि जुत्ता राख्ने ठाउँ रहेछ । त्यस ठाउँमा जुत्ता राखेर आफैं पैसा बाक्सामा हालिदिएर हिड्नुपर्ने रहेछ ।

          बाहिरफेर ससाना ठगी, बदमासी त मान्छेले कुनै न कुनै रुपमा गरिरहेकै हुन्छन् तर धार्मिक क्षेत्रमा पसेपछि भनेँ मनमा एक प्रकारको सतर्कता वा त्रास आउने रहेछ क्यारे । आफूले गरेका कु–कर्मले कतै न कतै पिरोल्छ कि भन्ने परिरहँदो रहेछ । एक प्रकारको ‘मधूर त्रास’ मनमा बसिरहँदो रहेछ । यो ‘मधूर त्रास’ भन्ने वाक्यांशको उत्पत्ती अति फारो गरेर बोल्ने डा. विष्णु सिंह राई सरले न्यू जलपाईगुडीमै गर्नुभएको थियो । पुरुष जातिहरु आफ्ना जोईको अव्यक्त त्रास मनमा कसरी बोकेर हिँड्छन् भन्ने कुराको सन्दर्भमा उहाँले, “यसलाई त्रास नै त नभनौँ । त्रास भन्ने शब्द अलि कडा भयो । ‘मधूर त्रास’ भन्दा राम्रो होला भन्नुभयो ।” यो युनिभर्सल ट्रुथ उहाँले शब्दहरुको मीठो गठजोड गरेर उत्पादन गर्नुभएको थियो । यस शब्दावलीले हाम्रो असम यात्राभर प्रमूख स्थान पाई नै रह्यो । त्यसको लगत्तै पछि ब्रायन हितानज्यूले राई सरकै कविता ‘उनको मेरो साथ’ सुनाउनुभएको थियो । कविताको एक अंशः

          उनको मेरो साथ

          जस्तो दाल र भात

          सहज, सरल तर

          एकबिना अर्को अधुरो, अपुरो

          एकको लागि अर्को अपरिहार्य ।

          यो सुस्वादु कविता अलि लामै छ । तर यसमा प्रयुक्त ‘दाल’, ‘भात’ शब्द हामीले यात्राभर प्रयोग गर्यौं।

माल्दाइको झोला चैट

          उमानन्द मन्दिर भ्रमण गरेकै दिन हामी गुवाहाटीको अर्को खण्डमा रहेको वशिष्ठ आश्रम पुग्यौँ । पहिले पनि एकपटक गइसकेको हुँदा म र मेरा श्रीमान बाहिरै बस्यौँ । अरु सदस्यहरु मार्गदर्शक अनुपा बहिनीका पछि लाग्नुभयो । माल्दाइले यात्राभरि अत्यन्त जतनसँग च्यापेको छड्के झोला जुत्ता खोल्ने ठाउँमा छाडेर जानुभएछ । पछि टोली नेताले भेटेर ल्याइदिउन्जेलसम्म पनि माल्दाइलाई आफूसँग झोला नभएको जानकारी भएनछ । सबैजना घुमफिर सकेर फर्केपछि झोलाको कुरा सुनेर उहाँ झस्कनुभयो । झोला छामछुम पारेर हेर्नुभयो र भन्नुभयो, “ला हौ । डाकाले लगेछन् ।” हामी सबै दुखित भयौँ । अनि माल्दिदीले फेरी धैर्यपूर्वक झोला खानतलास गर्नुभयो । धन्य माल त्यहिँ रहेछ । माल्दाइले बेहोशीको दण्डरुवरुप सबैलाई चिया खुवाउनुपर्यो ।

          अगुल्टाले हानेको कुकुर.... जस्तै फेरि फर्केर आउँदा त्यहि झोला छैन भनेर माल्दाइले गाडिबाट ओर्लने बेलामा भन्नुभयो । एकछिन खोजी गर्दा पत्ता लाग्यो । उहाँ त त्यो झोला सिटमाथि ओछ्याएर बस्नु भएको रहेछ ।

          यस्तै यस्तै रमाइलोसँग यसपालीको यात्रा टुङ्गियो । असम यात्राले दुई वर्ष देखि कोरोनाले थलिएको मन मष्तिस्कको ठूलो उपचार भयो ।

(Published in a Nepali local daily Purbasandesh, Damak, Jhapa on 20 May 2022)

[ The pictures on this blog are posted here with permission from their owners or have been gathered from various sources on the Internet. If you are the copyright-holder to any of the photographs herein do not hesitate to contact me. They will be swiftly removed if desired so.]